Anasayfa » Teknoloji » Altimetre Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Altimetre Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

Termometre, barometre, higrometre gibi sonu metre ile biten bir cihaz daha; altimetre. Hemen hepsinde olduğu gibi altimetre de bir ölçüm cihazı. Hadi gelin bu cihazı daha yakından tanıyalım. Bu yazıda altimetre nedir, ne ölçer, ne işe yarar, nasıl çalışır ve altimetre çeşitleri nelerdir konularında bilgiler vereceğiz.

Altimetre nedir, neyi ölçer?
Altimetre nedir, neyi ölçer?

Altimetre Nedir, Ne Ölçer?

Bir kara yüzeyinin veya uçak gibi herhangi bir nesnenin yüksekliğini ölçen alete altimetre denir.

Altimetreler, Dünya yüzeyinin üzerinde bulundukları yükseklikleri izleyen uçak ve uzay aracı pilotları için önemli navigasyon araçlarıdır. Ayrıca paraşütçüler ve dağcılar da altimetreleri gökyüzündeki veya yerdeki konumlarını belirlemek için kullanırlar.

Altimetre Türleri ve Çalışma Prensipleri

Basınç altimetresi (veya aneroid barometre) ile radyo altimetresi olmak üzere temelde iki çeşit altimetre bulunmaktadır. En yaygın türü ise barometrik altimetredir.

Basınç Altimetresi (Aneroid Barometre)

Atmosfer basıncını ölçerek deniz seviyesinden yüksekliği belirler. Ortalama atmosferik basıncın yükseklikle doğrusal olarak azalması ilkesine göre çalışır. Yani yükseklik arttıkça hava basıncı azalır. Bunun nedeni, yüksek irtifalarda hava yoğunluğunun daha düşük olmasıdır. Dünya’ya daha az baskı uygular.

Bir altimetrenin okumaları, yükseklik değiştikçe değişir. Örneğin, deniz kıyısında olan bir yerleşke ile iç kesimlerde daha yüksek noktalarda alınan okumalar birbirinden farklı olacaktır. İrtifa okumaları fırtınalı günlerde hava basıncı düştüğü için hava durumuna bağlı olarak da değişmektedir.

Bir altimetre, bir uçağın gösterge paneline monte edilebilir veya bir kişinin bileğine takılabilir.

Barometrik altimetre ve yapısı
Barometrik altimetre ve yapısı

Şekilde barometrik bir altimetrenin yapısı gösterilmiştir. Cihaz, muhafazanın arkasındaki bir hava basıncı girişi ile uçağın dışına bağlanan bir kasanın içine yerleştirilmiştir. İki veya daha fazla aneroid kapsül girişin yakınına yerleştirilmiştir.

Aneroid kapsül havanın boşaltıldığı ince oluklu metalik körüklerdir. Bu kapsüller, dış hava basıncı düştüğünde (tırmanmada olduğu gibi) genişler. Dış hava basıncı yükseldiğinde (inişte olduğu gibi) ise büzülür.

Sektör dişlileri, pinyon, boşluklu yay ve krank milinin mekanik bir düzenlemesi ile, aneroid kapsüllerin genişlemesi veya daralması, bir kadran üzerindeki işaretçilerin hareketine dönüştürülmektedir. Dereceli ölçek kadranı metre veya fit olarak işaretlenmiştir.

İrtifayı yüzlerce, binlerce veya on binlerce birimlerle belirtmek için bir saatin kollarına benzer işaretçi kullanılmaktadır. Barometrik ölçek kadranı, hava basıncını milibar (mb) cinsinden kaydeder.

Atmosferik basınç deniz seviyesine göre ölçülmektedir. Bu sebeple, yerel hava koşullarındaki değişikliklerin neden olduğu barometrik basınçtaki küçük değişiklikleri telafi etmek için bir baro ayar düğmesi ile bir basınç altimetresi ayarlanmalıdır.

Radyo Altimetresi

Radyo altimetresi, bir uçağın deniz seviyesinden ziyade yere göre mesafesini ölçer.

İrtifa, bir radyo sinyalinin uçaktan yere ve gerisingeri uçağa gitmesi için geçen sürenin, sinyalin hızıyla (ışık hızına eşdeğer) çarpımının yarısına eşittir. Ölçülen yükseklik bir video ekranında görüntülenmektedir.

Radyo altimetreleri, otomatik navigasyon ve kör iniş sistemlerinde kullanılmaktadır.

Diğer Altimetre Çeşitleri

Tüm altimetreler hava basıncına bağlı değildir. Örneğin Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS), farklı uydulardan gelen sinyalleri üçgenleyerek bir alanın konumunun yanında yükseklik bilgisini de sağlayabilir.

Bazı uçaklarda ve uzay araçlarında bulunan radar ve lazer altimetreler, deniz tabanının sonar ölçümlerine benzer şekilde çalışır. Bu altimetreler yüzeye doğru bir radyo veya lazer sinyali gönderir ve sinyalin geri dönmesi için geçen süreyi ölçer. Sinyalin uçağa geri dönmesi (veya yankılanması) için geçen süre daha sonra bir yüksekliğe çevrilir.

Uydularda kullanıldığında, radar ve lazer altimetreler, hem kara hem de okyanus yüzeylerinin doğru topografik haritalarını oluşturmak için yükseklik ölçümlerini birleştirebilmektedirler. Örneğin, TOPEX/Poseidon uydusundaki radar altimetresi, buzsuz okyanusun yüzde 95’inin yüzey topografyasını ölçmüştür.

NASA ve Fransız uzay ajansı CNES tarafından geliştirilen TOPEX/Poseidon’un radar altimetresi 2 santimetreye kadar hassastı. Başka bir uydu olan Jason-1 ile birlikte TOPEX/Poseidon, küresel deniz seviyelerindeki artışın grafiğini çizerek, küresel iklim değişikliği ile deniz seviyesinin yükselmesi arasındaki bağlantıya dair kanıt sağlamıştır.

Sonuç

En yalın hali ile yüksekliği yani irtifayı ölçen cihaz nedir sorusunun cevabı altimetre olacaktır. Altimetreler, dağcılar, paraşütçüler, pilotlar ve uydular tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Cihazın genel amacı, insan veya makine kullanıcısına deniz seviyesinden ne kadar yüksekte olduğunu söylemektir.

Yazı Önerisi:
Zeplin Nedir? Ne İşe Yarar?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir