Kışın bembeyaz karlı dağların olduğu bir yerde olmak çok güzel olabilir. Zira böyle bir yer, adrenalin tutkunlarının kayak, snowboard veya kartopu etkinlikleri için harikadır. Fakat yamaçlarda olmak çığ tehlikesi açısından da her zaman tetikte olmayı gerektirir. Uzaktan izlemek güzel olsa da çığ can ve mal kaybına neden olabilmekte. Bu yazıda çığ nedir, çığ nasıl oluşur, çığ türleri ve çığ düşmesinin vereceği zararlar ile çığdan korunma yöntemleri üzerine bilgiler vereceğiz.
Çığ Nedir?
Karla kaplı dağlardan koparak aşağı doğru yuvarlanan ve giderek büyüyen kar yığınına çığ denir. Çığ, can ve mal kayıpları gibi yıkıcı felaketlere neden olur.
Zira saniyede 90 metre yani saatte 324 km hıza ulaşabilen çığ önüne çıkan her şeyi ezip süpürür.
Çığ Nasıl Oluşur?
Çığların çok çeşitli nedenleri vardır. Başlıca neden arazinin eğimidir. Az eğimli yamaçlar, dik eğimli yamaçlara oranla, karların yığılmasına ve çığların oluşmasına çok daha elverişlidir.
İkinci dereceden önemli bir neden de hava koşullarıdır. Yağan karın hacmi, yağmur, rüzgâr ve sıcaklık artışları kar örtüsünün yapısını ve kalınlığını etkiler. Bu durum da kaymalara yol açabilmektedir.
Örneğin, baharda havanın ısınması sonucu eriyen kar, dağ yamaçlarında kaygan bir yüzey oluşturur. Yüksek kısımlardaki kar artan sıcaklıkla gevşer, artan bir hızla da aşağı doğru kaymaya başlar. Küçük bir hareket ya da ses bile gevşeyen kar kütlesinin harekete geçmesine sebep olabilmektedir.
Yazı Önerisi: Kar Yağarken Neden Sessizlik Olur?
Bol ve hızlı yağan kar, özellikle toz halindeyse son derece kararsızdır, ama tehlike eşiğini kesin olarak belirlemek de güçtür. Örneğin eski bir kar tabakasına düşen yağmur, kar tabakasının kaymasına yol açabilmektedir.
Diğer yandan rüzgâr karı sıkıştırır, özellikle de dışbükey yamaçlarda, çoğunlukla çok kararsız tabakalara ayırır. Ayrıca apansız sıcaklık artışları, kararsız kar kütlelerinin yuvarlanmasına yol açabilir. Örneğin İsviçre ve Avusturya Alp’lerinde sıcak fön rüzgârı, sık sık çığlara yol açmaktadır.
Bütün çığ olayları aşağı yukarı birbirinin aynıdır. Aştığı her metrede biraz daha büyüyen kar kütlesi, gök gürültüsünü andıran bir gürültüyle yuvarlanır. Önüne çıkan ağaçları, kayaları sürükler, önünde yarattığı hava akımıyla da çok büyük engelleri bile devirebilir. Dağcılar, kayak yapanlar ve yolcular çığ tehlikesine karşı sürekli uyarılmaktadır.
Kaç Çeşit Çığ Vardır?
Düşmelerine yol açan nedenlere göre çığları dörde ayırabiliriz:
- Tozsu kar çığı: Kışın, bol miktarda kuru kar yağmasından sonra ortaya çıkar. Çok hızlıdır, çok güçlü bir hava akımı yaratır. Ve önüne çıkan engellerin metrekaresine birkaç tonluk basınç yapabilmektedir.
- Bir kar tabakasının kaymasıyla oluşan çığ: Genellikle tabakanın aşırı yüklenmesi, sözgelimi, kayak yapanların ya da çoğunlukla, bir dağcılık takımının üstünden geçmesi, çığ düşmesi olayını başlatır.
- Ağır kar çığı: Genellikle yağmur nedeniyle ortaya çıkar. Tozsu çığdan daha yavaş, ama aynı derecede tehlikelidir.
- İlkbahar çığı: Karların erimesiyle başlar ve genellikle kendine belli bir yol oluşturur.
Çığ Düşmesinin Vereceği Zararlar
Çığlar genellikle insanlardan uzak yoğun kar yağışı olan havzaların yüksek kesimlerinde meydana gelir. Fakat nüfusun artması, teknolojinin ilerlemesi ve ulaşım imkanların genişlemesi ile bu yerler kullanılmaya başlandı. İşte bu durumlar çığların etki alanını büyütmüş oldu.
Çığ düşmesinin vereceği zararları maddeler halinde şu şekilde özetleyebiliriz.
- Dağlık bölgelerdeki kırsal yaşamı ve yerleşim alanlarını tehdit eder.
- Ulaşım ve haberleşmeyi engeller.
- Can ve mal kayıplarına neden olur.
- İlkbaharda ani hava ısınması ile birlikte sel-taşkın ve erozyon tehlikesi oluşturur.
Çığdan Korunma Yolları
Çığdan korunmanın çeşitli yolları vardır. Bunlardan ilki duvarlar ve dehlizler aracılığı ile çığı durdurma ya da yolunu değiştirmek amaçlanmaktadır. Yine çitler, kafesler ve ağlar aracılığıyla da çığların oluşması önlenmeye çalışılmaktadır.
Örneğin dağ yamaçlarında kurulmuş yerleşim merkezlerinde ağaçlandırma çığ tehlikesine karşı etkili bir önlem biçimidir. Çığı önlemenin en yaygın yolu ise çığ kuşağının üst katmanlarında yapay patlamalar gerçekleştirerek, çok büyük birikimler olmadan kar kütlesinin dağılmasını sağlamaktır.
Karları ve çığları incelemek için kurulmuş bazı araştırma kurumları, çığ tehlikelerini günden güne daha kesin biçimde hesaplamakta ve önceden haber verebilmektedirler.
Yazı Önerisi:
Kar Yenir Mi? Kar Yemek Sağlıklı Mı?
Tundra Nedir? Tundraların Özellikleri Nelerdir?
Fosil Yakıtlar Nelerdir? Çeşitleri ve Kullanım Alanları
Kaynak:
DergiPark