Deniz Feneri Nedir? Ne İşe Yarar? Yapısı Nasıldır?

Hiç bir deniz feneri gördünüz mü? Üzerinde bir ışık olan bu şirin ve yalnız kuleler her zaman dikkat çekmiştir. Hatta ünlü ressamların tablolarında dahi kendine yer bulmuş bir yapı. Peki bu ışık saçan binalar yani deniz fenerleri tam olarak nedir, deniz feneri ne işe yarar? Merak edenler için deniz feneri üzerine derlediğim bilgileri paylaşıyorum.

Deniz Feneri Nedir, Ne İşe Yarar?

Gemilere yol gösteren ışık kulelerine kısaca deniz feneri adı verilmektedir. Zira deniz feneri, denizcilik ve gemi trafiği için önemli bir navigasyon aracıdır.

Genellikle kıyı şeridi üzerinde, kayalık ve tehlikeli olan bölgelerde bulunan deniz fenerleri, deniz trafiğinin güvenliği ve gemilerin güvenli bir biçimde seyahat etmelerine yardım eder.

Deniz fenerleri gece karalıkta veya sis gibi kötü hava şartlarında denizcilerin seyirlerini kolaylaştırır. Onlara konumlarını belirlemeleri ve rotalarını doğru tayin etmeleri konusunda yardımcı olur.

Deniz fenerleri genellikle yüksek bir noktada konumlandırılır. Tarihsel olarak da birçok deniz feneri yüksek kuleleri ve güçlü ışıkları ile dikkat çekmektedir. Zira bu ışıkları sayesinde geceleyin denizcilerin yolunu aydınlatır, tehlikeli kayalıklar, resif ve diğer başka engellerden uzak tutar.

Deniz Fenerlerinin Başlıca İşlevleri

Gemiler deniz fenerlerinin ışığına bazı nedenlerden ötürü ihtiyaç duyarlar. İşte bu nedenler deniz fenerlerinin temel işlevleridir.

• Güvenlik: Deniz fenerleri, gemilerin tehlikeli bölgelerden uzak ve güvenli bir şekilde seyir yapmalarına yardımcı olur. Bu sayede muhtemel kazaları önler.

• Yol Gösterme: Gemilere belli bir rota üzerinde seyretmeleri konusunda rehberlik eder. Özellikle limanlara yaklaşırken denizcilerin doğru yolu takip etmesini sağlar.

• Konum Belirleme: Deniz fenerlerinin ışıkları gemilerin konumlarını belirlemelerine yardımcı olur. Bu sayede denizciler kıyıdan ne kadar uzakta ve hangi yönde olduklarını anlarlar. Böylece haritalama ve navigasyon ve seyir planlarını bu bilgilere göre yapabilirler.

• Acil Durumlar: Özellikle fırtına veya sisli havalarda deniz fenerlerinin ışıkları gemilere güvenli geçiş sağlar.

Deniz Fenerlerinin Tarihi

Deniz fenerlerinin tarihi çok eskilere kadar gitmektedir. Eski çağların en ünlü fenerlerinden biri Mısır’ın İskenderiye kenti yakınlarındaki Faros Adası’nda bulunmaktaydı: İskenderiye Feneri.

Gece yol alan gemilere limanın yerini belirtmek amacıyla yapılmış olan bu dev fener Dünya’nın yedi harikasından birisi sayılmaktadır. M.Ö. 280 yılında yapıldığı sanılan İskenderiye Feneri 120 metre yükseklikteydi. Fenerin tepesinde geceleri reçineli tahtalar tutuşturularak ateş yakılırdı.

Bu ateşin oluşturduğu ışık, metal aynalarla uzağa yansıtılırdı. Sostratos adlı bir mimarın yaptığı İskenderiye feneri, Akdeniz’de ve Manş Denizi’nde daha sonra kurulan çeşitli fenerlerin esin kaynağı olmuştur.

Aradan geçen yüzyıllar boyunca teknolojide sağlanan gelişmeler fenerlerin mimari yapısını olduğu kadar, optik sisteminin de yetkinleşmesini sağlamışlardır.

On sekizinci yüzyılın yarısına kadar fenerlerde yuvarlak aynalar kullanılmıştır. Daha sonra ise parabolik aynalara geçilmiştir. Ardından dioptrik aygıtlar gündeme gelmiştir. Dioptrik aygıtlar, üretilen ışığı belirli bir noktaya yönlendirmede çok olumlu sonuç verirler.

Günümüzdeki fenerlerin ışığını elektrik akımıyla beslenen ark lambaları verir. Ancak elektrik enerjisinden yararlanmanın olanaksız olduğu kimi durumlarda petrol ya da asetilen lambaları kullanılmaktadır. Bir fenerin en önemli özelliği, ışığının uzaklığa ulaşma gücü ve ışığın niteliğidir.

Işığın uzağa ulaşabilme yeteneği, hem ışık kaynağının yoğunluğuna ve atmosfer koşullarına bağlıdır, hem de ışığın ve gözlemcinin deniz düzeyinden yüksekliğine. Büyük fenerlerin ışıkları ışık kaynağının en az 25, en çok 40 mil ötesine kadar ulaşırlar.

Işığın niteliğine gelince, fenerin kolayca tanınmasını sağlamak için ışığa, örneğin kırmızı ya da yeşil gibi özel bir renk verebileceği gibi, zaman zaman sönüp yanmasını sağlar.

Deniz Fenerinin Yapısı

Bir deniz feneri genellikle kule biçiminde yüksek bir gövdeden oluşur. Gövdenin üstünde bir ışık kaynağı yer alır. Işık kaynağı güçlü bir lambadır. Lambanın çevresi bakım hizmetlerinin yerine gelebilmesini sağlamak amacıyla boştur. Kule bekçileri lambayı sürekli olarak temizler ve fenerin düzenli bir biçimde sönüp yanmasını sağlayan düzeneğin denetimini yaparlar.

Her deniz fenerinde bekçinin oturmasına ayrılmış bir bölüm de vardır. Ayrıca bir de yakıt deposu bulunmaktadır. Deniz fenerlerinde yakıt olarak uzun süre asetilen kullanılmıştır. Fakat günümüzdeki deniz fenerlerinin büyük bir bölümü elektrik enerjisi ile çalışır.

Zira modern deniz fenerlerinde yüksek yoğunluklu deşarj lambaları, halojen veya LED lambalar gibi güçlü ışık kaynakları kullanılmaktadır. Ayrıca bu ışık sistemi otomatik olarak çalışmaktadır. Yani gündüz/gece veya hava koşullarına göre otomatik olarak açılı ve kapanır.

Bu arada sıvılaştırılmış gaz içeren tüplerden yararlanıldığı da olmaktadır. Güneş enerjisinden elektrik enerjisi sağlayan deniz fenerleri de vardır. Her deniz fenerinde, sistemde bir arıza baş göstermesi halinde devreye giren yedek bir enerji donanımı bulunmaktadır.

Bir deniz fenerinin yapımı oldukça güçtür. Bu güçlüğün üstesinden gelmek eski çağlarda daha da zordu. Gerçekten de deniz fenerleri genellikle rüzgarın etkisine açık yerlerde yapılırlar. Örneğin, İngiltere’nin Plymouth kenti yakınlarında 1759 yılında yapılan Eddystone feneri için özel olarak kesilmiş taşlar kullanılmıştır.

Öte yandan 1854 yılında yapılan Fastnet (İrlanda) deniz fenerinde granite yer verilmiştir. Betonarme kullanımının yaygınlaşmasından sonra deniz fenerlerinde de betonarme uygulaması başlamıştır.

Denizin, fener yapımına elverişsiz olan kimi yerlerinde de deniz feneri işlevi gören küçük teknelerden yararlanılmaktadır. Işık kaynağı bu gemilere yerleştirilerek deniz trafiğine yardımcı olunur.

Yazı Önerisi:
Mahya Nedir? Mahya’nın Tarihi ve Özellikleri
Periskop Nedir? Nerelerde Kullanılır? 

Kaynak:
Milliyet Büyük Ansiklopedi