Denizaltı Nedir, Nasıl Çalışır? Yapısı Nasıldır?
Okyanusun ortasında bir gemide başınıza gelebilecek en kötü şey, suyun içeri girip sizi batırmasıdır. Ama bir denizaltı içindeyseniz, batmak tam da istediğiniz şey! Dalgalarla mücadele ederken yalpalayan ve yuvarlanan gemilerin aksine, denizaltılar daha sakin sularda hızla ve sessizce kayarlar. Çoğunlukla askeri amaçlarla kullanılmaktadırlar ve bir seferde haftalarca hatta aylarca su altında kalabilirler. Bu yazıda denizaltı nedir, nasıl çalışır, denizaltının yapısı, ilk denizaltı ne zaman yapıldı ve ülkemizdeki denizaltılar üzerine derlediğimiz bilgileri paylaşacağız.
Denizaltı Nedir?
Deniz altında yol alabilen gemiye çoğunlukla da savaş gemisine denizaltı denir. Denizaltılar, insanları su altındaki zorlu ortamda güvenli bir şekilde taşımak için tasarlanmıştır. Dolayısıyla bu gemiler için dahiyane mühendislik parçalarıdır diyebiliriz.
Başlangıçta askeri makineler olarak ve büyük donanmalar için icat edilmişlerdir. Bununla birlikte birkaç küçük denizaltı bilimsel araştırma gemileri olarak çalışmaktadır.
TDK’ya göre denizaltı nedir? – Deniz yüzeyinin altında ve üstünde yol alabilen savaş veya araştırma gemisi, tahtelbahir.”
Ayrıca kelimenin doğru yazılışı “deniz altı” şeklinde ayrık değil, “denizaltı” şeklinde bitişiktir.
Denizaltı Nasıl Çalışır? Yapısı Nasıldır?
Denizaltılar iç içe iki tekne biçimindedir. Buna göre iki katmanlı bir gövde yapısına sahiptir. Dış gövde su geçirmezken, iç gövde (basınçlı gövde olarak adlandırılmaktadır) çok daha güçlü ve muazzam su basıncına karşı dayanıklıdır. En güçlü denizaltılar, sert çelik veya titanyum gövdelere sahiptir.
Bu iki kat arasında istenilen derinliğe göre istenilen miktarda su doldurularak geminin su altına inmesi sağlanır. Su yüzüne çıkılmak istenildiğinde de alınan su basıncı buharla dışarı püskürtülür.
Denizaltılar denizin altında 100 metre hatta daha fazla derinliklere inebilecek biçimde yapılmıştır. İç bölümünde tayfalar için kamaralar, makine dairesi, motorlar, torpil kovanları, vb. vardır.
Denizaltıların dengesi başta ve kıçta bulunan iki yatay dümenle sağlanmaktadır. Kıç tarafında bir de dikey dümeni bulunmaktadır.
Denizaltılarda dizel motorlu ve elektronik motorlu olmak üzere iki tür motor vardır. İlki geminin su yüzeyinde yol almasını sağlar. Diğer yandan güçlü akülerle çalışan ikinci motor ise geminin su altına dalıp-çıkmasını ve su altında yol almasını sağlar.
Denizaltı suyun altında iken de deniz üstündeki olayları görebilir. Bunun için 8-10 metre derinlikte yol alır ve periskop denilen özel bir aygıtı su yüzeyine çıkarır. Hava almak gerektiğinde ise şnorkel denilen bir aygıtı su yüzeyine çıkarabilir. Torpil (torpido) ya da roket taşıyan savaş denizaltısı, su altında hedefine gizlice yaklaşarak hedefini vurabilir.
Denizaltıların savaşlarda büyük stratejik önemi vardır. Bu nedenle denizaltıların geliştirilmesi (nükleer yakıtlı ve nükleer füze taşıyan denizaltıların yapılması), bunları yok edecek silah ve araçların da yapımına hız vermiştir.
İlk Denizaltı Ne Zaman Yapıldı?
İlk denizaltı 1620’de Hollandalı fizikçi Cornelius van Drabbel tarafından yapılmıştır. 18. yüzyılın ikinci yarısında Amerikalı D. Bushnell ilk savaş denizaltısını geliştirmiş ve bu tek kişilik denizaltıyı Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nda İngilizlere karşı kullanmıştır.
Denizaltıların savaştaki bu üstünlüğü bu alandaki çalışmaları hızlandırdı. 1880’de ilk buharlı denizaltı İngilizler tarafından yapılmıştır. Bunu elektrik gücüyle çalışan denizaltı yapan Fransızlar izledi. 2. Dünya Savaşı sırasında çok denizaltı yaptılar. Savaş sonuna değin 400-2000 ton arasında tonajı olan denizaltılar kullanılmıştır.
Nükleer silahlar üretmek ve kullanmakta başı çeken ABD 1953 yılında ilk atım denizaltısını yaptı. Bu deniz yüzüne çıkmayı gerektirmeksizin uzun süre deniz altında yol almayı sağlayabilmekteydi. Yine ABD, 1960’da Polaris tipi nükleer itimli ilk denizaltıyı yaptı. Ancak nükleer yakıtlı gemilerin yakıt artıklarının limanlara ve denizlere dökülmesi insan sağlığı için bir tehlike oluşturmaktadır.
Türkiye’de Denizaltılar
Bugün birçok ülkenin donanmasında denizaltılar önemli bir yer tutar. Osmanlı Devleti’nde ilk denizaltı 1888’de Taşkızak tersanesinde yapılmıştır.
Cumhuriyetten sonra Türkiye’de ilk denizaltılar; 1925’te iki (1. ve 2. İnönü) ve 1929’da iki (Sakarya ve Dumlupınar) adet yaptırılmıştır.
Yazı Önerisi:
Monoray nedir? Çeşitleri nelerdir?