Elmas Nedir? Nasıl Oluşur? Nerelerde Kullanılır?
Elmas denilince aklımıza hemen çok değerli bir taş olduğu geliyor değil mi? Aslında doğru cevap ama mücevher olarak kullanımı ile birlikte elmasın başka kullanım alanları da var. Bu yazıda elmas nedir, elmas nasıl oluşur, elmasın değeri nasıl belirlenir, elmasın kullanım alanları, elmas pırlanta farkı ve elmas nerede bulunur konularında bilgiler bulacaksınız.
Elmas Nedir?
Yunanca “Adamas” yani yıkılmaz anlamına gelen elmas, billurlaşmış arı karbondan oluşan değerli bir taştır. Doğadaki değerli taşların en önemlisi olan elmas bilinen cisimlerin de en serti ve dayanaklısıdır. Yoğunluğu 3,51 g/cm3 tür.
Elmasın yapı olarak esasen saf karbondur. Bunu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoisier keşfetmiştir. Lavoisier, elması yaktı ve ortaya çıkan gazın sadece karbondioksit olduğunu görünce elmasın karbon olduğu hükmüne vardı.
Elmas Nasıl Oluşur?
Dünyanın geçirdiği jeolojik değişimler sırasında, karbonların bir bölümü fazla ısı ve çok büyük basınç altında eriyip billurlaşarak elmas durumuna gelmiştir.
Elmas, yerin yaklaşık 150 ila 160 km altında, Dünya’nın manto tabakasında oluşur. Elmasın yer kabuğunda meydana gelen depremler ve volkanik hareketlerle de ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Kimi zaman elmasın kömürün başkalaşımı sonucunda oluştuğunu düşünülmektedir. Fakat bu doğru değildir. Zira elmaslar kara bitkilerinden çok daha eskidir.
Kömürün kaynak maddesi kara bitkileri olduğuna göre elmasın kömürden oluşmadığı çok nettir. Ayrıca kömür yerin 3-3,5 km altında neredeyse hiç görülmemektedir. Dolayısıyla elmasların oluştuğu derinliklerde zaten kömür bulunmamaktadır.
Elmasın Çeşitleri ve Kullanım Alanları
Elmaslar hem süs taşı, hem de sanayi gereci olarak kullanılmaktadır. Örneğin, karbonado denilen siyah elmas sert kayaların delinmesini sağlar. Elmaslar gerek değerli taş olarak gerekse de sanayi gereci olarak topraktan çıktığı biçimdeki hali ile kullanılamaz. Her taş temizlendikten, parçalara ayrıldıktan sonra parlatılmaktadır.
Elmaslar genellikle renksizdir. Ama pembe, sarı, mavi, yeşil ve siyah renkte de olabilir. En değerli elmaslar, ender bulunan renksiz ya da uçuk mavi renkte olanlardır. Yeşil, pembe, sarı elmaslar değersiz süs taşlarıdır. Çok ender olarak kahverengi, süt beyazı elmaslara da rastlanır. Sanayide kullanılan elmaslar ise siyah, kahverengi ya da kurşuni renktedir.
Elmasın Değeri Nasıl Belirlenir?
Süs eşyası olarak elmasın değeri yalnızca rengi ya da büyüklüğü ile ölçülmez. Elmasın gerçek değeri yontulup işlenmesine (elmastıraştık) bağlıdır. Günümüzde elmastıraşlığın ve elmas alım satım işlemlerinin merkezi Hollanda’nın Amsterdam şehridir.
Elmasın ağırlığı karat denen bir birimle ölçülmektedir. 1 karat yaklaşık olarak 200 miligram, yani 0,2 gramdır. Elmas genellikle volkanik bir tüf olan kimberlit kayalarının içinde serpinti halinde bulunduğundan çok iri olmaz. Bugüne dek bulunan elmaslardan en irisi 1904’te Güney Afrika’da bulunan 3106,75 karat (yaklaşık 620 gram) ağırlığındaki Cullinan elmasıdır.
Elmas Pırlanta Farkı
Tam bu noktada kısaca pırlanta ve elmasın farkına değinmekte fayda var. Çünkü çoğu zaman pırlanta ve elmasın farklı olduğu düşünülmekte. Konunun aslı ise şu şekilde:
Elmas ve Pırlanta aynı hammaddeden üretilen aynı taşlardır.
Mücevher olarak kullanılan elmasa pırlanta denir. Sanılanın aksine, pırlanta ve elmas farklı taşlar değil, aynı hammaddeden üretilen aynı taşlardır. Tek farkları elmasın pırlantanın doğada bulunan ham hali olmasıdır.
Pırlanta, elmasın mücevher olarak kullanılması amacıyla 57-58 façeta (köşeli küçük yüzey) oluşturulacak biçimde yontulmuş, yuvarlak halidir. Kalitesi saflığı, beyazlığı, parlaklığı ve yontulma biçimiyle ölçülmektedir.
Yazı Önerisi: İnci Nasıl Oluşur? Değeri Nasıl Belirlenir?
Elmas Nerede Bulunur?
Elmasın en çok çıktığı ülkeler Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika’dır. En zengin elmas yatakları ise Güney Afrika’da bulunmaktadır. Zira Dünya elmas üretiminin dörtte üçü bu bölgeden sağlanmaktadır.
Dünya’da bir yılda yaklaşık olarak 1 tona yakın elmas elde edilmekte ve bunun %99’u delici ve kesici aletlerde uç olarak kullanılmaktadır. Günümüzde, özellikle petrol sondajları nedeniyle tüketimi oldukça fazladır.