Anasayfa » Bilgi » Halı Nedir? Halıcılık Sanatı ve Tarihçesi

Halı Nedir? Halıcılık Sanatı ve Tarihçesi

Ben halı için evin elbisesi tabirini kullanıyorum. Halı olmadan ev çıplak gibi geliyor bana. Aslına bakarsanız halı hem sıcak bir zemin sağlıyor hem de dekoratif bir aksesuar olarak hoş bir görünüm oluşturuyor. Bir çok farklı renk ve desende, el ya da makine dokuması çeşit çeşit halı var. Duydunuz mu bilmiyorum ama halıcılık diye bir sanat da var. Geçmişi de oldukça eski. Bu yazıda halı ve halıcılık sanatı konularına değinirken halı çeşitleri ve halı dokuma üzerine de bilgiler paylaşacağım.

Halı Nedir?

Yün, pamuk ya da ipekten dokunan kısa tüylü yaygı halı olarak isimlendirilmektedir. Yere ya da herhangi bir eşya üzerine yaymak amacıyla dokunan halılar yanında, dekoratif duvar halıları da bulunmaktadır.

Yazının devam eden bölümlerinde halıcılığın tarihçesi, sanatı ve halı dokuma üzerine bilgiler bulacaksınız.

Halıcılık Sanatı ve Tarihçesi

Halıcılığın en eski merkezleri Çin, Orta Asya, Anadolu, Mısır ve İran’dır. Halıcılık sanatı 15. yüzyıldan başlayarak 18. yüzyıla dek Anadolu ve İran’da büyük gelişme göstermiştir.

Özellikle geometrik motiflerin, çarpıcı ve uyumlu renklerle kaynaştığı Anadolu halıcılığında Uşak, Bergama, Ladik ve Gördes ayrı üslupların geliştirildiği halıcılık merkezleri oldular. Diğer yandan Bünyan, Kula, Kütahya, İstanbul ve Sivas gibi yörelerin halıları da bazı özgünlükler taşır.

Halı dükkanı ve farklı modellerde halılar
Halı dükkanı ve farklı modellerde halılar

Osmanlı döneminde Anadolu halıcılığındaki bu gelişme sürmüştür. 10. yüzyılda İran halıcılığının merkezleri ise, Huzistan, Fars, Kühistan ve Buhara idi.

Safeviler döneminde İran halıcılığı gelişiminin doruğuna ulaşmıştır. Bununla birlikte Herat, Şiraz, Yezd, Ferhan, Mir, Sine, Tebriz ve Şah Abbas çeşitli halı üsluplarının geliştiği kentlerdi. Kafkasya, Afganistan, Hindistan ve Çin aynı dönemlerde bu sanatın sürdürüldüğü diğer ülkelerdir.

Ortaçağ Avrupa’sında manastırlarda halıcılık yapıldığı bilinmektedir. Haçlı seferleri sonucu Doğuyla kurulan ilişki, bu sanatın Avrupa’da da yayılmasını ve gelişmesini sağlamıştır. 15. yüzyıldan başlayarak halı atölyeleri kurulmuştur. Birçok ressam bu sanata ilgi duymuş ve bu dalda eserler vermiştir.

Halı Çeşitleri

Günümüzde geleneksel tezgahlarda dokunan el halılarının yanında, makinelerde dokunan halılar, üretim miktarı bakımından birinci sırayı almaktadır.

Bununla birlikte halılar, dokundukları bölgelere göre olduğu gibi, kullanılan gereçlere göre de ayrılırlar.

Diğer yandan pamuk ipliğinden dokunan İran halılarında, cm²’ye düşen düğüm sayısı, yün iplikten dokunan Anadolu halılarına oranla çok daha fazladır. Ancak yün halı, pamuk halıdan daha uzun ömürlüdür.

Halı Dokuma

Halıların dokundukları tezgahlar, dikdörtgen bir çerçevedir. Kenar sırıklar yere sabittir. Alt ve üst sırıklar döndürülebilmektedir. Dikine ipliklere çözgü ya da argaç denir. Çeşitli renkte iplikler bu argaçlara bağlanır.

Argaçlar çifter çifter alınır ve yün bunların çevresine sarılarak düğümlenir. Ardından düğümler kirkit denen aletle aşağıya doğru sıkıştırılır. Dokunan kısım, aşağıdaki dönebilir sırığa sarılır.

Halı dokuma tezgahı ve el dokuması halı yapan kadınlar
Halı dokuma tezgahı ve el dokuması halı yapan kadınlar

Dokumadaki ustalık yanında halıcılıktaki en önemli konu, iplik boyama işidir. Zira eski halıların güzelliğini sağlayan büyük ölçüde renklerdeki kalıcılık ve canlılıktır. Bu nedenle el halılarında kullanılacak iplikler kök boyalarıyla boyanmaktadır. Halıya değer kazandıran bir başka özellik de cm²’deki düğüm sayısıdır.

Yazı Önerisi:
İnci Nasıl Oluşur? Değeri Nasıl Belirlenir?
Elmas Nedir? Nasıl Oluşur? Nerelerde Kullanılır?
Fıtır Sadakası Nedir? Ne Zaman Verilir?

Kaynak:
Milliyet Büyük Ansiklopedi

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir