En çok bilindiği hali ile “Hoş geldin ya Şehr-i Ramazan” yazısına verdiğimiz isim olan Mahya, Ramazan ayına kavuşmanın en önemli göstergesi ve sembollerinden. Camilerde minarelerin arasına asılan bu ışıklı yazı aynı zamanda kültürümüzün çok kıymetli bir parçası. Bu yazıda Camilerimizin inci kolyesi mahya nedir, mahyanın anlamı, tarihi ve kültürel önemi üzerine derlediğimiz bilgileri paylaşacağız.
Mahya Nedir?
Camilerde iki minare arasındaki ışıklı yazıya mahya (veya mahye) denir. Daha kapsamlı tanımı ile özellikle Ramazan ayında camilerin minareleri arasındaki iplere tutturulan kandil ve elektrik ampulleriyle yazılan yazı ya da oluşturulan resimdir.
Mahya aynı zamanda yapılarda tavan kirişlerinin bağlantısını sağlayan direğe verilen isimdir. Ayrıca mahya adı, minare arasına çekilen ip için de kullanılmaktadır.
Mahya, Farsça “ay” anlamına gelen “mah” kelimesi ile Arapça -iyye son eki ile oluşturulan “mahiyye (aylık, aya özel)” kelimesinden türetilmiştir.
Mahya uygulaması ilk zamanlarda sadece Ramazan ayında yapıldığından “Ramazan ayına özel” anlamını kazanmıştır. Fakat günümüzde Ramazan ayı ile birlikte diğer önemli gün ve gecelerin akşamlarında da mahyalar gerilmektedir.
Mahya Ne Zaman Ortaya Çıktı?
Mahyanın ne zaman ortaya çıktığı tam olarak bilinmemektedir. Bazı kaynaklara göre ise 16. yüzyıl Alman ilahiyatçısı ve Oryantalist Salomon Schweigger, İstanbul’u ziyaret eder. Ve ünlü seyahatnamesinde mahyalardan söz eder.
İlk mahya uygulaması, 17. yüzyıl İznik çinileriyle süslü ve altı minareli tek cami olan Sultanahmet Camii’nde yapılmıştır. Zira “Mahya: Müslüman İstanbul’a Mahsus Bir Gelenek” kitabının yazarı İsmail Kara, kitabında ilk mahyanın Sultanahmet Camii’nde gerildiğini belirtmiştir.
Ayrıca 1617 yılında tüm İmparatorluk camilerinde mahya uygulamasının yapılmasının kararlaştırıldığını da eklemiştir. Osmanlılarda 1723’de iki ya da daha çok minaresi olan camilerde mahya kurulması için ferman çıkarılmıştır.
400 Yıllık Gelenek
Mahya yaklaşık 400 küsur yıldır devam eden bir Türk geleneği olup ülkemize özgüdür. Mahya’nın ilk uygulandığı zamanlarda elektrik yoktu. Bu sebeple yazıyı tasarlayan Mahyacı, mesajı bir minareden diğerine halatlar ve zeytinyağı kandilleri ile bağlardı.
Minareler arasına asılan bu ışıklı yazılar çoğunlukla, Ramazan ayının on beşine kadar yazıyla, ondan sonra da resimle kurulurdu. Günümüzde ise kimi camilerde Ramazan aylarında elektrik lambalarıyla ve Türkçe olarak mahyalar hazırlanmaktadır.
Görenleri büyüleyen mahyalar “Oruç tut, sıhhat bul”, “Hoş geldin Ya Şehr-i Ramazan”, “Ramazan Berekettir” gibi yazılarla hem Ramazan ayına atıfta bulunur hem de verdiği dini mesajlarla manevi coşkuyu artırır.
Yazı Önerisi:
Fitre Nedir ve Ne Zaman Verilir?
Darülfünun Nedir? Ne Zaman Açıldı?
Sigmund Freud Sözleri: Derin Düşünceler ve Anlamlar
Kaynak:
DailySabah, TrtWorld, HurriyetDailyNews, Milliyet Büyük Ansiklopedi