Melih Cevdet Anday Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

Melih Cevdet Anday, Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat ile birlikte Türk Edebiyatındaki Garip Akımının üç öncüsünden biridir. Çünkü Türk şiirine yeni bir içerik, yeni biçim ve deyiş özellikleri kazandıran bu üç şairin ilk ortak kitabı Garip adıyla yayımlanmış ve aynı adlı bir şiir akımının başlangıcı olmuştur.

Bu yazıda Melih Cevdet Anday kimdir, hayatı ve eserleri üzerine bilgiler bulacaksınız.

Melih Cevdet Anday Kimdir?

Melih Cevdet Anday 13 Mart 1915’te İstanbul’da doğdu. Ankara Gazi Lisesini bitirdi. Bir süre Ankara Hukuk Fakültesi ile Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’nde okudu. Daha sonra, 1938’de sosyoloji öğrenimi görmek için burslu olarak Belçika’ya gitti.

Ama II. Dünya Savaşı nedeniyle öğrenimini yarım bırakarak 1940’ta yurda döndü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayın Müdürlüğü’nde ve Ankara Kitaplığı’nda çalıştı. Ardından 1954-1972 yılları arasında İstanbul Belediye Konservatuvarı tiyatro bölümünde öğretmenlik yaptı.

1979-1980 arasında Paris’te kültür danışmanı olarak görev yaptı. Gazetelerdeki deneme yazılarını 1958’den 1997 yılına kadar çeşitli takma adlarla yayınladı.

Garip Akımı

Anday’ın ilk şiiri 1936’da Varlık dergisinde basıldı. Lise yıllarında arkadaş olduğu Orhan Veli ve Oktay Rifat ile birlikte 1941’de Garip adlı bir şiir kitabı yayımladı.

Geleneksel hece ve aruz kalıplarının, uyak düzeninin dışına çıkarak yazdığı şiirleri büyük yankı uyandırdı. Zira şiirlerini doğal anlatıma ve konuşma diline yaklaşarak kaleme almıştı. Anday’ın şiirlerinde şaşırtıcı buluşlar, ince bir yergi, mizah öğeleri, yaşama ve doğaya hayranlık dolu bir bakış gözleniyordu.

Bu şiir anlayışının ilk ürünü olan eser Rahatı Kaçan Ağaç’tı (1946). Eserinde çocukluk anılarına dönerek, yaşamaktan duyduğu acı ve sevinçleri paylaştı. Bunun yanı sıra doğa, yolculuk, savaş ve barış gibi konuları da işledi.

1952 yılında Telgrafhane, 1956 yılında ise Yanyana isimli şiir kitaplarını çıkardı. Bu kitaplardaki şiirlerinde ise toplumsal sorunlara yergi dolu, alaycı bir dille yaklaştı.

Bu şiirlerinde kentli insanın günlük konuşma dilindeki deyimlerinden yararlanarak daha yalın bir dil kullanmıştır. Ayrıca bu şiirlerinde toplumsal çelişkileri, adaletsizliği, çıkarcılığı ve baskıcı yönetimleri işledi.

Felsefi Şiir Akımı

Anday, Kolları Bağlı Odysseus (1963), Göçebe Denizin Üstünde (1970), Teknenin Ölümü (1975), Ölümsüzlük Ardında Gılgamış (1981) ve Tanıdık Dünya (1984) adlı şiir kitaplarında yeni bir arayışa yöneldi.

Bu şiirlerinde daha çok Yunan mitolojisi kahramanlarının yazgılarından yola çıkarak çağımız insanının sorunlarını ele aldı. Yeni şiirlerindeki benzetmeler, kapalı anlatım ve soyutluk, Garip dönemi şiirlerinden ayrılan başlıca özelliklerdir.

Gerçekten de son şiirlerinde zaman, ölüm, ölümsüzlük, uygarlık ve insanın kendi değerlerine yabancılaşması gibi soyut temaları kapalı bir anlatımla işlemiştir.

Aylaklar (1965) adlı romanında, Osmanlılardan kalma, köklü bir ailenin yaşamını anlatmıştır. Ayrıca bu ailenin zamanla yozlaşmasını ve çöküşünü değişen yaşam koşulları içinde ele alır.

Bir diğer eseri Gizli Emir (1970) ise cinayetler, saldırılar karşısında bunalmış, polis egemenliğindeki bir kentin aydınlarının ve sanatçılarının romanıdır.

Anday 1965 yılında İçerdekiler ve 1967 yılında Mikado’nun Çöpleri isimli tiyatro oyunlarını çıkarmıştır. Bu eserlerinde insanlar arasındaki iletişim sorunlarını, kadın-erkek ilişkilerini, siyasal baskıları işler.

Akılcı bir yaklaşımla ele aldığı siyasal, düşünsel ve toplumsal konulardaki denemelerini Konuşarak (1964), Maddecilik ve Ülkücülük (1977), Yasak (1978), Paris Yazıları (1982) adlı kitaplarında toplamıştır.