Modern İktisadın Kurucusu Adam Smith Kimdir?

İskoç iktisatçı ve düşünür Adam Smith çağdaş ekonomi biliminin babası, bir başka deyişle iktisadın kurucusu olarak bilinmektedir. Ünlü kitabı Ulusların Zenginliği (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations; 1776) tümüyle ekonomiyle ilgili ilk kapsamlı incelemedir. Bu yazıda Adam Smith kimdir, hayatı ve Adam Smith’in iktisat teorisi üzerine bilgiler vereceğiz.

Adam Smith Kimdir?

5 Haziran 1723’te İskoçya Kirkcaldy’de doğan Adam Smith, dört yaşındayken bir grup çingene tarafından kaçırıldı. Ama amcası onu kurtarmayı başardı. Smith okula Kirkcaldy’de başladı ve 1737’de Glasgow Üniversitesi’ne girdi. Daha sonra bir burs kazanarak, çalışmalarını birkaç yıl Oxford’da sürdürdü.

Ardından İskoçya’ya dönen Smith, Edinburgh’da felsefe, tarih ve ekonomi dallarında konferanslar verdi. 1752’de Glasgow’da felsefe profesörü oldu. 1758’de fakülte dekanı seçildi. 1763’te özel öğretmeni olduğu Buccleuch dükü ile birlikte Fransa’ya gitti. Smith, burada Aydınlanma hareketinin önderleri, dönemin ünlü iktisatçı ve düşünürleriyle tanıştı.

1766’da İngiltere’ye geri döndü. Bir yıl sonra da Kirkcaldy’e giderek “Ulusların Zenginliği” kitabı üzerinde çalışmaya başladı. Kirkcaldy’de altı yıl, Londra’da da üç yıl bu kitap için çalıştı.

Adam Smith’in İktisat Teorisi

Smith, insan doğasının bir yandan bireylerin davranışlarına, öbür yandan da toplumsal kurumlara yön verdiğini, insanların kendi çıkarları peşinde koşarken, aynı zamanda, istemeden de olsa toplumun yararını geliştirdiğini ileri sürmüştür.

Smith’e göre bir ülkenin başarılı olabilmesi, o ülkede yaşayan bireylerin yalnızca kendine ve kendi gücüne dayanmasıyla olanaklıdır. Eğer herkes kendi özel yeteneğini geliştirir, istediği ve başarılı olduğu işi yaparsa, ticaret çeşitlenir. Bunun sonucunda da ülke zenginleşir.

Bireyler kendi istekleri doğrultusunda ekonomik durumlarını iyileştirmek için çalışırken birbirleriyle de kıyasıya bir rekabete girişirler. İşte bu rekabet toplum için yararlı sonuçlar verir. Örneğin, üreticiler arasındaki rekabet nedeniyle fiyatlar aşırı kârlar doğuracak kadar yükselemez.

Rekabete dayanan piyasa mekanizması “görünmez bir el” gibi toplumun işleyişini de düzenler. Böylece bireyler kendi çıkarları doğrultusunda özgürce davrandıkları sürece ulusal zenginlik de sürekli artar.

Smith ekonomiye devletin karışmamasını önerir. Çünkü piyasa mekanizmasına yapılacak her türlü müdahale ekonominin doğal işleyişini bozar ve toplum yararının en yüksek düzeye çıkmasını engeller.

Smith yazdığı bu kitapla gerek üniversite çevresinde gerek diğer düşünürler arasında birçok kişinin hayranlığını kazanmıştır. Düşünceleri Sanayi Devrimi döneminin birçok iş adamı ve fabrika sahibine oldukça çekici gelmiştir.

Son Yılları ve Ölümü

Yaşamının son döneminde Edinburgh’a yerleşen Smith, toplumsal yaşamdan uzaklaştı ve servetinin çoğunu hayır işlerine ayırdı. Adam Smith 17 Temmuz 1790’da İskoçya’nın Edinburgh şehrinde öldü.

Çağdaş iktisatçılar, Smith’in bütün düşüncelerini onaylamamakla birlikte, ekonominin önemli sorunlarını açığa çıkardığını kabul ederler.

Yazı Önerisi:
John Stuart Mill Kimdir? Hayatı ve Felsefesi