Türklerde Gök Tanrı İnancı (Tengricilik)

Gök Tanrı inancı (veya Kök Tengri inancı, Tengricilik), kadim Türklerdeki inanç sistemidir. Buna göre Gök Tanrı inancı, tek bir yaratıcıya inanmak ve İye adındaki kutsal ruhlara saygı göstermek temeline dayanmaktadır. Evrende her şeyin bir ruhu vardır; insanın, hayvanın, bitkinin ve maddenin ruhuna saygı gösterilmelidir. Çünkü evrende bir denge de vardır ve ruhlara saygı göstererek bu uyum sağlanmış olur.

Kök Tengri, Ak Tengri, Gök Tanrı, Gök Baba gibi adlarla da anılan Türklerin en eski dini olan Gök Tanrı inancında Tanrı tektir ve kendi kendine var olmuştur. Evrende gelişen her olay Tengri’dendir, her şey Tengri’nin tek elindedir. Yani Tanrı her şeydir, aynı zamanda Tanrı bilinmeyendir ama o her şeyi bilir ve evreni denetler.

Gök Tanrı Güneş ile simgelenirken daha sonra tüm gökyüzünü kapsamıştır. Ve giderek de evrenin ta kendisi olmuştur. Bununla birlikte Gök Tanrı inancında Güneş önemli bir unsur olup bayramlar, ayinler Dünya’nın Güneş ile olan döngüsüne göre şekil kazanmaktadır.

Yazı Önerisi: Şaman (Kam) Nedir? Nasıl Şaman Olunur?

Türklerde Bayramlar ve Önemleri

Ekinoks tarihleri en önemli bayramlardır. Gece ve gündüzün eşitlendiği 21 Mart tarihi, yani Nevruz, Türklerin en önemli bayramıdır. Doğanın ruhunun uyanışı olan Nevruz Bayramı’nda ateş yakılır. Zira Gök Tanrı inancında ateş kutsaldır; ona saygı duyulur.

Çünkü ateş Güneş’i temsil eder. Çoğu zaman kadın şeklinde tasavvur edilen ateş otuz başlı ana, kırk başlı bakire olarak da adlandırılmaktadır. Diğer yandan Tanrı ile insan arasındaki bir köprü ve Tanrı’nın parçası olan ateş ruhları temizler. Ve üzerinden atlayan kişinin günahlarından arındığına inanılmaktadır.

Ayrıca ateş kutsal olduğu için de su ile söndürülemez. Türklerde ateşin su ile değil de toprak ile söndürüldüğünü çok kez görmüşsünüzdür; bu gelenek aslında Gök Tanrı inancından gelmektedir.

Çam Ağacı Süsleme Türk Geleneğidir

Bayramlara yalnızca ekinoks tarihlerinde değil en uzun gecenin, en uzun gündüzün yaşandığı tarihlerde de rastlarız.

Gece ile gündüzün sürekli savaştığına inanan Türklerin en önemli kutlamalarından biri de 21 Aralık tarihinde yani en uzun gecenin yaşandığı tarihte de rastlıyoruz. Bu tarih yeni yılın başlangıcıdır. Bu günde çam ağaçları süslenir.

Aslında çam ağaçlarının süslenmesi bir Türk geleneğidir. Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ bu gelenek ile ilgili şunları söyler:

“Çam ağacı süslemek tamamıyla Türk âdetidir. Yeni Türk devletleriyle münasebetimiz bize yepyeni şeyler öğretiyor. Eski Türklerde yerin göbeğinden göğe kadar bir ağaç tasavvur ediliyor. Bu hayat ağacı. Sümerlerde de var. Bir ucunda Gök Tanrısı duruyor.

22 Aralık’ta Güneş yeniden dünyayı aydınlatmaya başlayacak, günler de uzayacak. Sözde gün ile gece sürekli münakaşa hâlinde. 22 Aralık’ta gün geceyi yeniyor. Bunu “Yeniden doğuş bayramı” olarak kutluyor, ağacın altına da Tanrı için hediyeler koyuyorlar. Dallarına da ertesi sene için Tanrı’dan adak olarak istedikleri dileklerini sembolize eden paçavra veya kurdeleler bağlıyorlar.

Aileler toplanıyor, büyükler varsa ziyaret ediliyor, özel yemekler yeniliyor, güzel elbiseler giyiliyor. Bu âdet Türkler yoluyla Avrupa’ya geçti. Konunun Noel’le alakası yoktur. İznik Konsili’nde pagan âdeti görülen bu âdeti İsa’nın doğuşu olarak kabul edelim diyorlar ve bu âdet Hristiyanlara geçiyor. Ama Hristiyanlarda ağaç süsleme pek yoktur, 16. yüzyılda Almanya’da başlıyor, daha sonra Fransa’ya geçiyor ve dünyaya yayılıyor.”

Ünlü Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ “Çam Bayramı: Noel mi? Nordugan mı?” kitabında yılbaşı kutlamalarının eski Türklerden geldiğini anlatıyor. Kitaba buradan ulaşabilirsiniz.

Bir diğer bayram ise 21 Haziran’dan sonra gelen ilk dolunayda Kızıl Gün Bayramı. Yazın gelişinin kutlandığı bu bayramda ata binilir, ok atılır, ağaç dikilir. Gök Tanrı’ya dualar edilir.

Kısacası tek olan Tanrı tüm doğayı denetler. Gök her şeyi görür, Tanrı göklerin, doğanın kendisidir.

Kaynak
1. https://www.haberturk.com/polemik/haber/194974-cam-suslemek-turk-adetidir
2. https://yenidenergenekon.com/wp-content/uploads/2016/09/emine_kirci_turk_kulturunde_atesle_ilgili_inanislar.pdf