Dünyadaki çoğu höyük türü, tapınaklar, mezarlar veya araziye önemli eklemeler olarak tek bir aşama veya zaman dilimi içinde inşa edilmiştir. Bununla birlikte bir höyük, yüzlerce veya binlerce yıl boyunca aynı yerde inşa edilmiş bir şehir veya köyün kalıntılarından da oluşabilir. Şimdi gelin, Anadolu’nun çeşitli tarihi bölgelerinde de görülen höyük nedir ve nasıl oluşur birlikte inceleyelim.
Höyük Nedir?
Höyük kısaca arkeolojik bir yapı biçimi olup insan yapımı bir toprak ve taş yığınıdır.
Daha teknik bir ifade ile çok eski bir yerleşme yerinin zamanla tepe biçiminde toprak yığınına dönüşmüş kalıntısına höyük adı verilmektedir.
Sözlükte yazılı olan anlamı ile, tarih boyunca türlü nedenlerle yıkılıp yok olmuş yerleşme bölgelerinde, yıkıntıların üst üste birikmesi nedeniyle oluşmuş, çoğu kez içinde tarihsel kalıntıların gömülü bulunduğu yayvan toprak tepedir.
Höyük Yapısı Nasıldır?
Höyükler genellikle üst üste gelen çok evreli yerleşim yeri birikimleridir. Yapısal olarak höyükler 1 ila 40 metre arasındaki yükseklikte olabilir. En çok da 1000 metre ila 1500 metre genişlikte bir alana yayılırlar.
Höyükler uygarlıkların araştırılmasında önemli verilerdir. Höyük yayılım alanı içinde dönemine uygun çanak, çömlek ve değişik araçlar bulunmaktadır.
Höyük Nasıl Oluşur?
Höyüklerin tarihi M.Ö. 8000-6000 arasındaki Neolitik dönemdeki köylere kadar uzanıyor.
Arkeologlar Neolitik Çağ boyunca insanların gerek savunma gerekse de selden korunma ve görünürlük açısından yüksek rakımları seçtiklerine inanıyorlar.
Her yeni nesilde insanlar eski evlerin üzerine yeni kerpiç evler yaptılar. Ya da önceki binalarını yeniden şekillendirdiler. Yüzlerce yıl boyunca da yaşam alanı seviyesi giderek yükseldi.
Höyüklerde Yaşam
Her höyük günümüze göre en yakını en üstte olmak üzere eskiye doğru uzanan bir katmanlaşma gösterir. Bu katmanlar yerleşim biçimleri, evleri, surları ve dinsel yapıları ile belirli dönemleri belgeler.
Bir başka deyişle höyüklerde medeniyet sıralamasını gösteren bir tabakalaşma (Stratigrafi) söz konusudur. Genel olarak höyüklerin temelinde en eski Neolitik evler bulunmaktadır. Bunlar avcı-toplayıcıların yaşadığı, temelde aynı büyüklükte, bazı açık alanları paylaştığı ve tek katlı, tek odalı binalardı.
Kalkolitik çağda, bölge sakinleri koyun ve keçi yetiştiren çiftçilerdi. Evlerin çoğu hala tek odalıydı, ancak çok odalı ve çok katlı binalar da vardı. Ev büyüklüğünde ve karmaşıklığında görülen farklılıklar arkeologlar tarafından sosyal statüdeki farklılıklar olarak yorumlanmaktadır.
Daha sonraki konutlar, küçük avluları ve onları komşularından ayıran sokakları olan daha ince duvarlı yapılardı. Bazılarına ise çatıdaki bir açıklıktan girilmekteydi.
Özetle, höyükler çok uzun bir süre boyunca ve muhtemelen aynı kültürleri paylaşan ailelerin nesilleri tarafından kullanılmıştır. Dolayısıyla da arkeolojik kayıtlar bize belirli bir şehrin zaman içindeki değişiklikleri hakkında bilgi verebilir.
Yazı Önerisi:
Akropolis (Akropol) Nedir? Antik Yunan’ın Zirvesine Yolculuk