Garipçiler kimlerdir merak ediyor musunuz? Garipçiler ya da Garip Akımı, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde geleneksel biçimlere, kurallara ve şairaneliğe karşı çıkan bir edebiyat akımıdır. Bu yazımızda Garipçilerin kim olduğunu, özelliklerini, şiir anlayışlarını ve örnek şiirlerini detaylı şekilde göreceksiniz.
Garipçiler Kimlerdir?
Garip akımı temsilcileri Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat’tır. Bu üçlünün kurduğu topluluk, edebiyat tarihine Garipçiler veya Birinci Yeniciler olarak geçmiştir.
1936–1941 yılları arasında çeşitli dergilerde yayımladıkları şiirlerle dikkat çeken Garipçiler, hem büyük ilgi görmüş hem de bazı çevrelerce eleştirilmiştir. Şiirlerinde gündelik yaşamın unsurlarını, o güne dek alışılmadık bir dille işlediler; ölçüsüz ve kafiyesiz (uyaksız) dizeleri ile de klasik şiir anlayışını sorguladılar.
1941 yılında yayımladıkları “Garip” adlı şiir kitabıyla, kendi şiir anlayışlarını bir topluluk olarak ortaya koydular ve Türk edebiyatında önemli bir dönemi başlattılar.
Garipçilerin Şiir Anlayışı ve Savundukları İlkeler
Garipçiler, şiiri sadece anlam ve eda üzerine kurulu bir sanat olarak gördüler. Eski şiir anlayışındaki ölçü ve uyak, onlar için yeterli değildi. Sözdizimi ve klasik sanat unsurlarıyla yaratılan hayal zenginliği, modern şiirin ihtiyaçlarını karşılamıyordu.
Orhan Veli, Garip adlı ortak şiir kitabında yayımladığı önsözde, şiir anlayışlarını ve ilkelerini açıkça ifade etti. Şair, yeni şiirin eski şiire karşı ne olmadığını göstererek, modern şiirin sınırlarını çizdi. Özetle, Garipçiler eski ve o günkü şiir anlayışına karşı idiler.
Garipçiler, basitlik ve saflığın şiire gerçek güzellik kattığını savundular. Onlara göre şiirin en büyük hazinesi bilinçaltıydı. Şiir, anlamın bütünlüğündeydi ve insanın kafasına doğrudan seslenmesiyle ortaya çıkardı.
1941 tarihli Garip kitabının kapağında sadece Orhan Veli’nin adı yazılıdır. Ancak ikinci bir kapak gibi tasarlanan 3. sayfada büyük harflerle, “Şiir Hakkında Düşünceler ve Melih Cevdet, Oktay Rifat, Orhan Veli’den Seçilmiş Şiirler” açıklaması bulunmaktadır.
Garipçilerin Aldığı Destek ve Eleştiriler
Garipçiler, Batı edebiyatı ve çağdaş ozanlardan ilham almış, özellikle gerçeküstücülük akımına ilgi göstermişlerdir.
Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin gibi dönemin eleştirmenleri, Garipçileri öncü ve yenilikçi bulmuşlardır.
Diğer yandan Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon gibi eski şiir yanlıları Garip akımını sert şekilde eleştirmiştir. Attila İlhan ise Garipçileri biçimcilikle suçlamıştır.
Cemal Süreya, Orhan Veli’yi konu alan bir yazısında, eleştirmenlerin yanında ama farklı bir açıdan durarak şöyle demiştir:
“Orhan Veli, yeni bir şiir ne olmalıysa onun değil, eski şiir ne değilse onun çevresinde dolanmaya başladı.”
Garipçilerin Dağılması
Garipçiler 1940–1950 yılları arasında çağdaş Türk şiirinde egemen oldular. Toplumsal sorunları gündelik dille işleyen şiirler yazdılar.
Orhan Veli’nin genç yaşta vefatıyla topluluk dağılmıştır. Ancak Türk şiirinde ölçüsüz ve günlük yaşamı konu alan yeni bir anlayış başlatmışlardır.
Garip Şiiri Örnekleri
Aşağıda Garip akımı şairlerinin birer adet şiirini örnek olarak paylaşıyoruz:
İnsanlar – Orhan Veli Kanık
Her zaman, fakat, bilhassa
Beni sevmediğini
Anladığım zamanlarda
Görmek isterim seni de
Annemin kucağından
Seyrettiğim insanlar gibi,
Küçüklüğümde…
Telgrafhane – Melih Cevdet Anday
Uyuyamıyacaksın
Memleketinin hali
Seni seslerle uyandıracak
Oturup yazacaksın
Çünkü sen artık o eski sen değilsin
Sen şimdi işsiz bir telgrafhane gibisin,
Durmadan sesler alacak
Sesler vereceksin
Uyuyamıyacaksın
Düzelmeden memleketinin hali
Düzelmeden dünyanın hali
Gözüne uyku girmez ki
Uyumayacaksın
Bir sis çanı gibi gecenin içinde
Ta gün ışıyıncaya kadar
Vakur metin sade
Çalacaksın.
Kırlangıç – Oktay Rifat
Nerde beyaz bembeyaz güvercinler,
Uzak dallarda tarla kuşu çiler
Penceremde mavileşirdi akşam.
Ah ümitlerle koşardım izinde
Geceleri ateşböceklerinin.
Dönerdi kocaman dairesinde
Ağaçlar ve gökyüzü çemberimin.
Bir dert gibi çıkmaz içimden o yer
Yeşil vadilerde boy boy ardıç.
Sanırım o iklime doğru gider.
Şu masmavi semadaki kırlangıç.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Garipçiler, Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında Garip Akımı’nı başlatan Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat’tır.
Garip akımı, ölçü ve uyağı reddeden, gündelik dili şiire taşıyan, sıradan insanın yaşamına ve bilinçaltına odaklanan bir şiir anlayışıdır.
Garipçiler 1940’lı yıllarda özellikle 1941’de yayımladıkları Garip kitabıyla büyük çıkış yapmış ve 1950’lere kadar etkili olmuşlardır.
Ölçü ve uyağı reddettikleri, şiiri basitleştirdikleri ve “şairanelikten uzaklaştıkları” gerekçesiyle kimi şairler ve eleştirmenler tarafından tepki gördüler.
Orhan Veli’nin 1950’de genç yaşta ölmesiyle Garip topluluğu dağılmış, diğer şairler farklı edebi akımlara yönelmişlerdir.
İlginizi Çekebilir:
- İkinci Yeni Şiiri: Özellikleri ve Şairleri
- Turgut Uyar Kimdir? Hayatı ve Eserleri
- Sedad Hakkı Eldem Kimdir? Hayatı ve Eserleri
- Türk Beşleri Kimdir? Türk Müziğine Katkıları Nedir?
- Ekim Ayı Önemli Günler ve Haftalar Listesi [Güncel] - 16/09/2025
- IMEI Numarası Nedir, Nasıl Öğrenilir? - 09/09/2025
- 21 Eylül Dünya Barış Günü: Tarihi ve Önemi - 02/09/2025