Türk mimar Sedad Hakkı Eldem aynı zamanda akademisyen ve yazardı. Eldem, Türk mimarisini kendi anlayışı doğrultusunda geliştirmeye çalıştı. Bu yazıda Sedad Hakkı Eldem kimdir, hayatı ve eserleri üzerine bilgiler vereceğiz.
Sedad Hakkı Eldem Kimdir?
Sedad Hakkı Eldem 20 Aralık 1908’de İstanbul’da doğdu. Ünlü arkeolog ve ressam olan Osman Hamdi Bey’in yeğenidir. Eldem, öğreniminin bir bölümünü babasının başkonsolos olarak görevde bulunduğu Almanya’da yaptı. 1924 yılında Almanya’dan yurda döndü.
Sonrasında Sanayi-i Nefise Mektebi’ne (Güzel Sanatlar Akademisi) girdi. Burada Mongeri’nin atölyesinde, Sanayi-i Nefise Mektebi’ni mimar olarak bitirdi. Daha sonra 1928-1932 yılları arasında Paris’te Auguste Perret ve Le Corbusier’nin yanında, Berlin’de Technische Hochschuler’de şehirci Jansen ve Hans Poelzig’in yanında çalıştı.
1934’te Güzel Sanatlar Akademisi’nin Mimarlık Bölümü’ne öğretim üyesi olarak atandı. Emekli olduğu 1978 yılına kadar, bu bölümde yapı dersi, rölöve ve restorasyon dersleri verdi.
Burada ayrıca yönetim görevleri de aldı. Örneğin, Mimarlık Bölümü ile Rölöve ve Restorasyon Kürsüsü başkanlıklarında bulundu. Yine Türk Mimari Araştırma ve Restorasyon Enstitüsü başkanlığını yürüttü. Ayrıca 1941-1945 yılları arasında Eski Eserleri Koruma Encümeni üyeliği ve başkanlığı ile Asar-ı Atika Encümeni üyeliği ve başkanlığı görevlerini yerine getirdi.
1962-1978 arasında da Gayrı Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliği yaptı. 1986’da Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü aldı. Sedad Hakkı Eldem 7 Eylül 1988’de doğduğu şehir olan İstanbul’da öldü.
Sedad Hakkı Eldem’in Mimari Anlayışı
Eldem’in önerdiği ve yıllar boyunca geliştirmeye çalıştığı mimarlık akımı, Türk mimarlık sanatının özüne uygun, günümüzdeki betonarme-karkas yapı sistemiyle uyumlu bir Türk ev mimarisidir.
Eldem, Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ndeki araştırmalarını, Türk mimarlık sanatına uygulamak istemiştir. Bu sebeple 1940-1945 yılları arasında, öğrencileriyle birlikte hazırlamış olduğu atölye tasarımlarında da bu akımı yaygınlaştırmaya çalışmıştır. Fakat akım, etkisini tam olarak gösterememiştir.
Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü Rölöve ve Restorasyon Kürsüsünde 1932 yılından başlayarak öğrencilerini, Türk sivil mimarlığı konusunda araştırmalara yöneltmiştir. Bilimsel araştırmalarının yanı sıra, mimar olarak çeşitli yarışmalara katılmış ve birçoğu uygulama alanı bulan tasarımlar ortaya koymuştur.
Sedad Hakkı Eldem Türk mimarlığını genellikle kendi anlayışı doğrultusunda geliştirmeye çalışmıştır. Buradan hareketle İstanbul’da Boğaziçi’nde gerçekleştirdiği pek çok yalıda, yalı mimarlığı geleneğini başarıyla sürdürmüştür.
Ayrıca, Zeyrek Sosyal Sigortalar külliyesiyle (1962-1964) eski Türk mahallesi oluşumuna başarılı bir örnek vermiştir. Ankara’da Hindistan (1968), Pakistan (1964-1974) ve Hollanda (1976-1977) elçilik binalarıyla Türk-İslâm mimari anlayışının modern örneklerini ortaya koymuştur.
Sedad Hakkı Eldem Tarafından Tasarlanan Yapılar
Eldem’in tasarladığı yapıları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
- Ceylan Apartmanı (İstanbul-Taksim, 1933),
- SATIE Büro ve Servis Deposu (İstanbul-Fındıklı, 1932-1934),
- Firdevs Hanım Evi (İstanbul-Maçka, 1934),
- Yalova’da Termal Oteli (1934-1937),
- Başbakanlık binası ve İnhisarlar Genel Müdürlüğü binası (Ankara, 1934-1937),
- Ağaoğlu Konutu (İstanbul-Teşvikiye, 1936-1938),
- Tahsin Uzer Yalısı (1938),
- Ayaşlı Yalısı (1938),
- Safyurtlu Konutu 1 (1942),
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat ve Fen Fakültesi binaları (1942-1944),
- Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi binası (1943-1945),
- Amerikan Hastanesi (İstanbul, 1943),
- Taşlık Kahvesi (İstanbul-Maçka, 1947-1948),
- Adliye Sarayı (İstanbul, 1948),
- Devlet Güzel Sanatlar Akademisi (İstanbul, 1950),
- Safyurtlı Konutu 2 (1952),
- Florya Tesisleri (İstanbul, 1955-1959),
- Hilton Oteli, yüzme havuzu ve ek bloku (İstanbul, 1952, 1954, 1962),
- Hindistan Büyükelçiliği Konutu (Ankara-Cinnah Cad, 1960-1968),
- Zeyrek Sosyal Sigortalar Kurumu Kompleksi (İstanbul, 1962-1964),
- Atatürk Kitaplığı (1966-75),
- Pakistan Büyükelçiliği (Ankara, 1963-1974),
- Akbank Genel Müdürlüğü (İstanbul-Fındıklı, 1967-1968),
- Türk Elçiliği (Beyrut, 1971-1972),
- Atatürk Kitaplığı (İstanbul, 1973-1975),
- Alarko Ofis Blokları (İstanbul, 1976-1979).
Sedad Hakkı Eldem Kitapları
Sedad Hakkı Eldem’in mimarlık konusunda yayımlanmış çeşitli kitapları da bulunmaktadır.
- Türk Evi Plan Tipleri (1954)
- Köşkler ve Kasırlar I-II (1968-1974)
- Türk Bahçeleri (1976)
- Sadabad (1978)
- Boğaziçi Yalıları (1979)
- Yapı (Türk Evi I-II-III (1984, 1986, 1989)
Yazı Önerisi:
Leonardo da Vinci kimdir? Hayatı ve çalışmaları
Büyük Türk Denizcisi Turgut Reis Kimdir?