Anasayfa » Kimdir? » Cebir Biliminin Babası Harezmi Kimdir?

Cebir Biliminin Babası Harezmi Kimdir?

Abbasi döneminde yaşamış olan büyük Türk-İslam bilgini Harezmi tarihin en büyük matematikçilerinden biridir. Cebirin babası Harezmi aynı zamanda sıfır rakamını da ilk kez kullanan bilim insanı. Bu yazıda cebirin kurucusu olarak kabul edilen bilim insanı Harezmi kimdir, hayatı ve yaptığı çalışmalar hakkında bilgiler bulacaksınız.

Harezmi Kimdir?

Harezmi Ortaçağ İslam Dünyasının en büyük Türk dehalarından birisidir. Matematik, Astronomi, Coğrafya ve Tarih konusunda önemli çalışmaları vardır. Türkistan’da Aral Gölü’nün güneyinde bulunan Harezm şehrinde 780 yılında doğmuştur.

Yedinci Abbasi Halifesi Memun tarafından Bağdat’a davet edilmiştir. Ve burada Beyt’el – Hikme (Bilgelik Evi)’ nin müdürlüğünü yapmıştır.

Cebirin Kurucusu Harezmi

Harezmi cebir biliminin babası olarak kabul edilmiştir. Bu ünvan, cebir konusunda ilk el kitabının yazarı olması sebebi ile verilmiştir. İslam dünyasında cebir alanında bir otorite olarak tanındığı gibi, ayrıca matematik alanının Avrupa’da yaygınlaşmasında büyük rol oynamıştır.

Avrupalı matematikçilerin cebirle ilk karşılaşmaları, Harezmi’nin Cebir kitabının 12. yüzyılda Latince’ye çevrilmesiyle olmuştur. Avrupa dillerinde bu matematik alanına “algebra” veya “algebre” isminin veriliş nedeni, Harezmi’nin kitabının adının “El-Cebr” olmasıdır.

Kitabın tam adı El Kitabü’l Muhtasar fi Hisabi’l Cebr ve’l Mukabele’dir. Bu kitap 16. yüzyıla kadar Avrupa üniversitelerinde temel matematik ders kitabı olarak kullanılmıştır.

Hesap yöntemi manasına gelen “algoritma” terimi de Harezmi’nin adından (Alkhorizmus – Algorisma) geldiği kabul edilmektedir.

Harezmi’nin diğer önemli bir eseri de Hint aritmetiği üzerine olan “Kitâb el–Hesâb el – Hindi” dir. Kitabın Arapça orijinali kayıp olup, De Numero Indorum (Hint Rakamları Hakkında) adıyla Bathlı Adelard (1080-1152) tarafından yapılan Latince tercümesiyle günümüze kadar ulaşabilmiştir.

Harezmi bu yapıtında on rakamlı konumsal Hint rakam sistemi ile hesaplama sistemini anlatmıştır. Batılı matematikçiler, Romalılardan bu yana yürürlükte olan harf rakam ve hesap sistemi yerine Hint rakam ve hesap sistemini kullanmayı bu yapıttan öğrenmiştir.

Kitabın yazılma amacı da İslam dünyasında klasik dönemde ve daha sonraki dönemlerde sıkça söz konusu edilen hesaplamanın, yani günümüzde aritmetik denilen dört işlemin yapılışının Hint rakamlarının yardımıyla kolayca öğrenilmesini sağlamaktır.

Algoritma ve Bilgisayar Programcılığının Kurucusu

Harezmi’nin asıl önemi, ilk defa sistemli bir şekilde cebir kurallarını sunan kimse olmasıdır. Harezmi cebir konusunda ax = bx, ax² = c, x² + bx = c , x² +c = bx, bx + c = x² tipindeki denklemleri teker teker ele alıp bunların nasıl çözülebileceğini açıklamıştır.

Bunları çözerken geometri ve özellikle analitik geometriyi kullanmıştır. Dolayısıyla Harezmi’nin cebirsel bir denklemin çözümünde analitik geometriyi ilk kullanan matematikçilerden biri olduğunu da söyleyebiliriz.

Harezmi, denklemleri çözerken daima pozitif kökleri bulmuştur. Ayrıca bulduğu sonuçlar, günümüzde kullanılan çözüm yöntemleri ile bağdaşmaktadır. Harezmi’nin bulduğu sonuçlar, kökleri pozitif olan denklemler için tam sonuçlardır.

Harezmi, cebirsel denklemleri çözerken yapılacak işlemleri ve bu işlemlerin sırasını açık bir biçimde veren ilk matematikçidir. Bu nedenle bilgisayar ilminin temeli olan algoritmanın ve dolayısıyla bilgisayar programcılığının kurucusu olarak kabul edilmiştir.

Yazı Önerisi: Ada Lovelace: Tarihteki İlk Bilgisayar Programcısı

Coğrafya ve Astronomi Çalışmaları

Harezmi sadece cebir ve matematik üzerine değil aynı zamanda coğrafya ve astronomi ile de ilgilenmiştir.

Kitab surat al-ard (Dünya’nın görünüşü; Coğrafya olarak tercüme edilmiştir) isimli kitabında Batlamyus’un Coğrafyasındaki yerlerin koordinatlarını temel almakla birlikte, Akdeniz, Asya ve Afrika için var olan değerleri geliştirerek sunmuştur.

Harezmi 70 tane bilim adamıyla birlikte çalışarak 830 yılında dünya haritası çizmiştir. Bununla birlikte Güneş saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de bulunmaktadır. Yıldızlar ve gezegenlerin hareketleri ile güneş ve ay tutulmalarını incelemiştir. Ayrıca astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmış ve bu eserler 12. yüzyılda Latince’ ye çevrilmiştir.

Harezmi 850 yılında Bağdat’ta hayata veda etmiştir.

Yazı Önerisi:
Hz Yusuf’un Hayatı ve Hikayesi
El-Kindi Kimdir? Hayatı ve Bilime Katkıları
Antik Yunan Çağındaki Yedi Bilgeler Kimlerdir?

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir