Belli bir yaşın altındakiler hatırlamaz belki ama daktiloları çoğu zaman sahaflarda ve antikacılarda görüyoruz. Zira eskisi gibi yaygın kullanımı yok, daha çok nostaljik bir obje olarak evlerin ya da ofislerin raflarını süslüyor. Aslında daktilo, bilgisayar ve modern yazıcılardan önce yazı yazmak için kullanılan bir makine idi. Resmi kurumlarda, ofislerde, bankalarda sıkça kullanılmaktaydı. Şimdi gelin daktilo nedir, daktilo ne zaman icat edildi ve daktilo çeşitleri nelerdir birlikte görelim.
Daktilo Nedir?
Bir klavye aracılığıyla hareket ettirilen harfleri, mürekkepli bir sistemle kağıda basarak çalışan yazı makinesine daktilo denir. Fransızcadan dilimize geçmiş olan daktiloyu Türk Dil Kurumu “yazı makinesi” olarak isimlendirmiştir.
Özetle daktilo, bilgisayar ve yazıcılar çıkmadan önce düzgün bir formda yazı yazmaya yarayan bir aletti.
Daktilo Ne Zaman İcat Edildi?
1714 yılında İngiliz mühendisi Henri Mill, ilk kez matbaa harfleri kadar net ve okunaklı harfler basan bir makine yaptı. Ancak ilk daktilo modelini 1828 yılında Detroitli William Austin Burt geliştirdi. Burt’un patentini de aldığı tipograf adlı bu makine oldukça ağır yazmaktaydı.
Aradan geçen yaklaşık 40 yıldan sonra 1867’de Christopher Latham Sholes ilk pratik daktiloyu yaptı.
1873’te Remington’un ortaya çıkardığı ilk sanayi modelinde, şaryo, dikiş makinesi pedalına benzer bir pedalla döndürülmekteydi. Remington, Underwood, Smith ve Royal Sholes’in buluşunu geliştirerek günümüzdekilere benzeyen daktilolar yaptılar.
Thomas Edison’un ilk elektrikli yazı makinesini, James Field Smather’in motorla çalışan ilk daktilosu izledi (1914). 1930 yılında International Business Machine (IBM)’in seri üretime geçirdiği elektrikli daktilolar ise önemli başarı kazandı.
Daktilo Makinesinin Bölümleri
Daktilo makinesi başlıca şu bölümlerden oluşur:
- Üstünde harfleri, sayıları, noktalama işaretlerini basmaya yarayan ve değişik sayıda tuşlar bulunan klavye
- Kumaş ya da kağıttan bir şerit ve bunu harekete geçiren aygıttan oluşan mürekkepli düzenek
- Ray üzerinde hareketli şaryo. Şaryo, yapılacak işe göre değişik çapta ve sertlikte, genellikle kauçuktan bir baskı silindiri taşır.
- Saf İsveç demirinden yapılan ve siyanürle sertleştirilmiş kabartma harfler takımı
Bunlardan başka satır aralarını küçültüp büyüten bir sistem de vardır.
Daktilo Çeşitleri Nelerdir?
Kullanım alanlarına göre daktilonun büro makineleri, yarı büro makineleri ve portatif makineler gibi çeşitleri bulunmaktadır. Çalışma türüne göre ise 3 farklı daktilo çeşidi bulunmaktadır: Mekanik, elektrikli, elektronik.
Mekanik Daktilolar
Herhangi bir elektriksel aksamı yoktur. Tümüyle mekanik olarak çalışır. Parmakla kuvvetle tuşa vurulunca, kaldıraç tertibatıyla tuşun bağlı olduğu harf kalkar ve şeride vurur. Şerit de sarılı olan kağıt üzerinde o harfin izini bırakır.
Harfler vuruldukça şaryo otomatik olarak ilerler. Yazının düzgün çıkması; şeride, vuruşun kuvvetine ve tuşlara iyi basılıp basılmamasına bağlıdır.
Elektrikli Daktilolar
Çalışma prensibi mekanik daktilo ile aynıdır. Fakat elektrikli daktilolarda tuşlara vururken harcanan mekanik enerji yerine elektrik enerjisinden yararlanılır.
Bazı modellerinde harflerin bulunduğu çubuklar yerine, harflerin bulunduğu yazı topları vardır. Seçilen harfe göre yazı topu dönerek ilgili harfin kağıda basılmasını sağlar.
Elektrikli daktiloların kaset şeritli ve silicili, çubuklu elektrikli, küreli elektrikli ve papatya tipi gibi çeşitleri de vardır.
Elektronik Daktilolar
Mekanik ve elektrikli daktilolardan farklı olarak harfler kollar veya yazı topu üzerinde değil papatya şeklinde disk üzerine dizilmiştir. Diğer türlere göre çok daha sessiz ve fonksiyoneldir. Ayrıca hafızalı, ekranlı ve ekransız modelleri vardır.
Yazılan sayfa hafızaya alınarak istenildiğinde düzeltme yapılabilmektedir. Ekranlı modellerde yazıyı ekranda düzeltme imkanı bulunmaktadır. Elektronik daktilolarda silme özelliği de bulunduğundan kağıt üzerinde yapılan düzeltme ve silme işlemlerinde iz bırakma olmaz.
Yazı Önerisi:
Amazon Kindle Nedir? Özellikleri ve Kullanım Avantajları
Email Yazarken Kullandığımız CC ve BCC Ne Demek?
Bilgisayar Klavyesinde “et” (@) İşareti Nasıl Yapılır?