Johannes Gutenberg Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

1398 – 1468 yılları arasında yaşamış olan Alman mucit Johannes Gutenberg modern matbaacılığın kurucusudur. 1448 yılında icat ettiği matbaa, insanlık tarihinin en önemli icatlarından biri olarak anılmıştır. Cihaz ilk kez sıradan erkek, kadın ve çocuğun kitaplara erişmesini mümkün kıldı. Bu da onların eşi benzeri görülmemiş bir bilgi biriktirme yeteneğine sahip olmaları anlamına geliyordu. Bu yazıda modern matbaanın mucidi Johannes Gutenberg kimdir, hayatı ve çalışmalarından bahsedeceğim.

Johannes Gutenberg Kimdir?

Johannes Gutenberg 1398 yılında Almanya’nın Mainz kentinde mütevazı bir tüccar ailesinde dünyaya geldi. Asıl adı Johannes Gensfleisch zur Laden’dir. Hayatının ilk yılları ve gençliği üzerine çok az bilgi bulunmaktadır. Ancak yerel kaynaklar, Mainz’de yaşarken bir kuyumcu olarak çıraklık yaptığını göstermektedir.

1428’de Mainz’de soylu sınıfa karşı bir zanaatkar isyanı patlak verdi. Bunun üzerine Gutenberg’in ailesi sürgüne gönderildi ve Fransa’nın Strasbourg kentine yerleştirildi. Burada ayna yapımı ve değerli taşların kesimi üzerine çalıştı. Aynı zamanda matbaacılıkla ilgili deneyleri başladı.

Matbaanın İcadı

Kitap yapımına zaten aşina olan Gutenberg, küçük metal yazı tipini mükemmelleştirdi. Öne çıkardığı önemli bir fikir, hareketli yazıydı.

Aslında hareketli tip yüzlerce yıl önce Asya’da kullanılmaktaydı, ancak Gutenberg’in yeniliği, üretimi kolaylaştıran bir döküm sistemi ve metal alaşımları geliştirmekti. 1448’de Gutenberg Mainz’e geri döndü ve 1450’de bir matbaa işletiyordu.

Gutenberg, mürekkebi kağıda bastırmak için tahta bloklar kullanmak yerine, sayfaları hızlı bir şekilde oluşturmak için hareketli metal parçalar kullandı. Yani sayfaların çok daha hızlı yazdırılmasını sağlayan tüm baskı süreci boyunca yenilikler getirdi.

Eski yöntemle günde sadece 40-50 sayda basılabilirken Gutenberg’in matbaası sayesinde günde 1000’lerce sayfa basılabilmekteydi. Bu önemli bir gelişmeydi ve kitapların Avrupa tarihinde ilk kez orta sınıf tarafından satın alınmasını mümkün kıldı.

Bilgi ve eğitim, daha önce hiç olmadığı kadar kıtaya yayıldı. Matbaa sayısı Avrupa’da hızla arttı ve kısa süre sonra matbaalarda binlerce kitap basılmaya başladı.

Gutenberg İncili: Kırk İki Satırlı İncil

Gutenberg matbaasında ilk basılan parçanın bir Alman şiiri olduğu düşünülmektedir. Diğer baskılar arasında Latin Gramerleri ve Katolik Kilisesi için hoşgörüler vardı.

Gutenberg’in başyapıtı ve Avrupa’da taşınabilir tipte basılan ilk kitap, 1455’te tamamlanan ve Gutenberg İncil’i olarak bilinen “Kırk İki Satırlı” İncil’dir.

Böylece ilk kez bir mukaddes kitap seri olarak üretilmiş ve kilisenin dışındaki herkesin kullanımına sunulmuş oldu. Zira o zamana kadar İnciller nadirdi ve bir rahibin yazıya dökmesi bir yıl kadar sürebilirdi.

Johannes Gutenberg, nispeten kısa bir sürede her biri güzel çizimler ve canlı renklerde yaklaşık 200 adet İncil bastı. Latince basılan İnciller, Avrupa’da basılan ilk kitaplar ve tarihte basılan ilk İnciller olarak ün kazandı.

Bugün, orijinal Gutenberg İncillerinin sadece 22’sinin var olduğu bilinmektedir.

Orijinal Gutenberg İncil’i basıldığı dönemde 30 florine satılmıştır. Bu, o zamanlar sıradan biri için çok paraydı. Ancak elle yazılmış bir versiyondan çok ama çok daha ucuzdu. Bugün hala mevcut olan yaklaşık 22 tam Gutenberg İncili var. Bu İncillerden birinin değeri muhtemelen yaklaşık 30 milyon dolar.

Son Yılları ve Ölümü

1462’de Mainz şehri yağmalandı ve Gutenberg Başpiskopos II. Adolph tarafından görevden alındı. Matbaa işletmeleri yıkıldı. Şehrin tipograflarının çoğu, tekniklerini ve teknolojilerini yanlarına alarak Almanya ve Avrupa’nın diğer bölgelerine kaçtı.

Gutenberg, Mainz’de kaldı, ancak bir kez daha yoksulluğa düştü. Başpiskopos ona 1465’te Hofmann (mahkeme beyefendisi) unvanını verdi. Bu unvan ona, verilen hizmetler için maaş ve ayrıcalıklar sağladı. Gutenberg basım faaliyetlerini birkaç yıl daha sürdürdü, ancak basımlarının hiçbirine adını koymadığı için gerçekte ne yayınladığına dair çok az kanıt vardır.

Gutenberg’in son yıllarının kayıtları, hayatının ilk yılları gibi pek net değildir. Buna göre Mainz’de yaşadığı, yaşamının son aylarında kör olduğu sanılmaktadır. Gutenberg 3 Şubat 1468’de öldü. Cenazesi Almanya’nın Eltville kasabasındaki Fransisken manastırının kilisesine gömülmüştür.

Sonuç ve Değerlendirme

Matbaanın icadından önce, kitapların çoğu elle yazılmış ve kopyalanmıştır.

Örneğin bir metnin her sayfasını tahta bir bloğa oymayı ve her bloğu kağıda bastırmayı içeren blok baskı tekniği çok revaçtaydı. Fakat bu işlemler oldukça fazla emek gerektirdiğinden kitaplar çok pahalıydı ve yalnızca zenginler bunları karşılayabilirdi.

Bilginin bugün ne kadar önemli olduğunu bir düşünün. Kitaplar ve bilgisayarlar olmadan öğrenemez, bilgi aktaramaz veya bilimsel keşifleri paylaşamazsınız.

Johannes Gutenberg matbaayı bulmadan önce Avrupa’da kitap yapmak zahmetli bir süreçti. Bir kişiye el yazısıyla mektup yazmak o kadar da zor değildi ama birçok insanın okuması için binlerce kitap oluşturmak neredeyse imkansızdı.

Matbaa olmasaydı, Bilimsel Devrim ve Rönesans gerçekleşmezdi. Dünyamız çok farklı olurdu.

Yazı Önerisi:
Bilime adanmış bir hayat: Marie Curie
Charles Goodyear kimdir? Hayatı ve çalışmaları
Siyah İnci’nin Yazarı Anna Sewell Kimdir?