Gregor Mendel Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

Gregor Mendel bahçesinde bezelye bitkilerinin yetiştirilmesi üzerine yaptığı deneyler ile kalıtımın temel ilkelerini keşfeden Avusturyalı bir keşişti. Zira Mendel’in gözlemleri modern genetiğin ve kalıtım çalışmasının temeli oldu. Bu yazıda modern genetiğin babası olarak kabul edilen Gregor Mendel kimdir, hayatı ve yaptığı çalışmalarla bilime olan katkılarından bahsedeceğim.

Gregor Mendel Kimdir?

Mendel 20 Temmuz 1822’de Avusturya’da Anton Mendel ve Rosine Schwirtlich’in çocuğu olarak doğdu. Orijinal ismi ile Johan Mendel ailenin tek erkek çocuğuydu. Ablası Veronica ve küçük kız kardeşi Theresia ile birlikte aile çiftliğinde çalışıyordu. Mendel büyürken bahçecilik ve arıcılığa ilgi duymaya başladı.

İlk gençlik yıllarında Opava’da okula gitti. Mezuniyetinin ardından Olomouc Üniversitesi Felsefe Enstitüsü’nde iki yıllık bir programa kaydoldu. Orada, özellikle fizik ve matematik konularında akademik olarak kendini yetiştirdi. Mendel hastalık nedeni ile eğitimine 1 yıl ara vermek zorunda kaldı. 1843 yılında ise mezun oldu.

Aynı yıl keşiş olmak için Brno’daki St. Thomas Manastırı’nda Augustinian tarikatına katıldı. Manastıra girdikten sonra Gregor adını aldı. 1851’de Viyana Üniversitesi’nde okumak üzere gönderildi. Mendel oradayken, dalga frekansının Doppler etkisinin adını aldığı Christian Doppler altında matematik ve fizik okudu. Ayrıca çalışmalarında mikroskop kullanmaya başlayan ve evrim teorisinin Darwin öncesi versiyonunun savunucusu olan Franz Unger’in yanında botanik okudu.

Mendel 1853’te fizik öğretmeni olarak manastıra geri döndü. On yıldan fazla süre ile öğretmenlik yapacağı bu Manastırda deneyler yapacaktı.

Gregor Mendel’in Yaptığı Çalışmalar

1854 civarında Mendel, bitki melezlerinde kalıtsal özelliklerin aktarımını araştırmaya başladı. Mendel’in çalışmaları sırasında, herhangi bir türün yavrularının kalıtsal özellikleri yalnızca “ebeveynlerde” olan özelliklerin seyreltilmiş karışımı olduğu genel olarak kabul edilen bir gerçekti.

Ayrıca nesiller boyunca bir melezin orijinal formuna geri döneceği yani bir melezin yeni formlar oluşturmayacağı öne sürülmekteydi. Fakat bu tür çalışmaların sonuçları genellikle deneylerin yapıldığı kısa zaman periyodu nedeni ile çarpıktı.

Oysa ki Mendel’in bezelye bitkileri ile yaptığı genetik deneyler sekiz yılını (1856-1863) alacaktı. Bu süre zarfında Mendel, soy sayısını ve türünü takip ederek 10.000’den fazla bezelye bitkisi yetiştirdi. Mendel, deney bitkisi olarak birçok nedenden dolayı bezelye bitkilerini seçti. Her şeyden önce, bezelye bitkileri çok az dış bakım alır ve hızlı büyür. Ayrıca bezelye bitkileri hermafrodittir. Yani hem erkek hem de dişi cinsiyet hücrelerine sahiptirler ve genellikle kendilerini döllerler.

Gregor Mendel açıkça zıt özelliklere sahip olan bezelye bitkilerini çapraz dölledi. Örneğin, uzun-kısa, pürüzsüz-buruşuk, yeşil tohum içerenler ile sarı tohum içerenler vb. şeklinde. Bitkiler kendi kendine döllendiğinde, bu özellikler yavrularda tutarlı kaldı.

Mendel, iki çeşit safkan bitki melezlendiğinde, yavruların ebeveynlerden birine veya diğerine benzediğini gösterdi. Bazı özelliklerin baskın olduğunu ve her zaman birinci nesil bir çaprazda ifade edileceğini, diğerlerinin ise çekinik olduğunu ve bu nesilde görünmeyeceğini buldu. Bununla birlikte, bu birinci nesil bitkiler kendi kendine döllenirse, bu çekinik özelliklerin bir sonraki nesilde yeniden ortaya çıkacağı sonucuna vardı.

Gregor Mendel, ebeveynlerin yavrulara kalıtsal özelliklerini belirleyen bazı parçacıklı maddeler kattığını varsaymıştı. Artık bu parçacıkların DNA’dan yapılmış genlere karşılık geldiği bilinmektedir. Mendel, ilgili moleküller hakkında herhangi bir bilgi sahibi olmadan, kalıtsal parçacıkların gametlere (yumurta ve sperm) ayrıldığını ve yavruların her bir ebeveynden bir parçacık miras aldığını çıkarabildi.

Mendel’in bezelye bitkileriyle yaptığı genetik deneyler sekiz yılını (1856-1863) aldı ve sonuçlarını 1865’te yayınladı. Fakat o dönemde Mendel’in çalışmaları göz ardı edildi ve değer görmedi.

Sonraki Yılları ve Ölümü

1868’de Mendel, önceki 14 yıl boyunca öğretmenlik yaptığı okulun başrahibi seçildi. Giderek zayıflayan görme yeteneği sebebi ile kapsamlı bilimsel çalışmalar yapamadı.

Mendel, 6 Ocak 1884’te 61 yaşında iken öldü. Manastırın mezarlığında toprağa verildi ve cenazesi büyük ilgi gördü. Bununla birlikte, çalışmaları hala büyük ölçüde bilinmiyordu.

Modern Genetiğin Babası “Gregor Mendel”

Mendel’in araştırması, on yıllar sonra, kalıtım üzerine araştırma yapan birçok ünlü genetikçi, botanikçi ve biyoloğun çalışmaları sonucu tam olarak anlaşılmıştır.

Bundan sonra çalışmaları “Mendel Kanunları” olarak anılmaya başladı. Hugo de Vries, Carl Correns ve Erich von Tschermak-Seysenegg, 1900’de Mendel’in deneylerini ve sonuçlarını bağımsız olarak tekrarladılar. Ve ortaya çıkan veriler ile genel teorinin 1866’da Mendel tarafından yayınlandığını keşfettiler.

Genetik teori gelişmeye devam ettikçe, Mendel’in araştırmaları ve teorileri, alanı anlamak için temel kabul edilmiştir. Bu nedenle Gregor Mendel “modern genetiğin babası” olarak kabul edilmektedir.

Yazı Önerisi:
Louis Pasteur Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları
Ivan Pavlov Kimdir? Hayatı ve Yaptığı Çalışmalar
Aziz Petrus Kimdir? Hristiyanlık için Önemi Nedir?

Kaynak:
https://www.thoughtco.com/about-gregor-mendel-1224841
https://www.biography.com/scientist/gregor-mendel