Fransız mucit Blaise Pascal döneminin en tanınmış matematikçi ve fizikçilerinden biriydi. Pascaline adı verilen, zamanına göre şaşırtıcı derecede gelişmiş olan hesap makinesini icat etmesiyle tanınır. Bu yazıda Blaise Pascal kimdir, hayatı ve yaptığı çalışmalara ilişkin bilgiler bulacaksınız.
Blaise Pascal Kimdir?
Blaise Pascal 19 Haziran 1623’te Fransa’nın Clermont-Ferrand kentinde doğdu. Annesi Antoinette (1596-1626), Pascal henüz yürümeye başlayan bir çocukken vefat etti.
Baba Etienne (1588-1651) vergi tahsildarı ve yetenekli bir matematikçi idi. Oğlunun eğitimini sürdürebilmesi için 1631 yılında ailesini Paris’e taşıdı.
Kimi kaynaklara göre sağlık sorunları kimi kaynaklara göre ise doğuştan gelen üstün zekası sebebi ile Etienne Pascal’ı evde eğitmeye karar vermişti.
Başlangıçta Latince ve Yunanca dillerine yönlendirdi. Fakat matematik ve geometri Pascal’ın daha çok ilgisini çekti. Henüz 12 yaşında iken bir üçgenin iç açılarının toplamının iki dik açıya eşit olduğunu tespit etti.
Pascal’ın İcatları ve Yaptığı Çalışmalar
Küçük yaşlardan itibaren bir deha olan Blaise Pascal 12 yaşında seslerin iletimi üzerine, 16 yaşında ise konik kesitler üzerine bir makale yazmıştı.
Henüz 14 yaşındayken Roberval, Mersenne, Mydorge ve diğer Fransız geometricilerin haftalık toplantılarına kabul edildi.
1642’de, Pascal 18 yaşında iken bir hesap makinesi yaptı. Sekiz yıl sonra bu aleti daha da geliştirdi ve Pascaline adını verdi. Fermat’la bu dönemle ilgili yazışmaları ilgisini analitik geometri ve fiziğe çevirdiğini göstermektedir.
Atmosfer basıncını ağırlık olarak tahmin edebildiği deneyler yaptı. 1648’de bir dağın farklı yüksekliklerinde barometrik basıncı okudu. Böylece Torricelli’nin barometrik değişimlerine nedenine ilişkin teorisini doğruladı.
Pascaline
Matematik problemlerini çözmek için makineleri kullanma fikirleri 17. yüzyılın başlarına kadar uzanmaktadır. Toplama, çıkarma, çarpma ve bölme yapabilen hesap makineleri tasarlayan ve uygulayan matematikçiler arasında Wilhelm Schickhard ve Gottfried Leibniz gibi isimler vardı.
Pascaline, Pascal’ın babasının vergi hesaplama işini kolaylaştırmak amacıyla yaptığı hesap makinesiydi. Sekiz basamaklı toplama işlemi yapabilen üzerinde 8 kadranı olan bir aletti. Onluk tabana göre çalışıyordu.
İlk kadran (birler basamağı) 10 çentik hareket ettiğinde ikinci kadran (onlar basamağı) bir çentik hareket ediyordu. Aynı durum ikinci, üçüncü ve diğer kadranlar için de geçerliydi.
Rulet Makinesi
1650’lerde Pascal bir devridaim makinesi yapmaya çalışıyordu. Bu süreçte tesadüfen rulet makinesini icat etti.
Bu çalışma aynı zamanda Pascal’ın ünlü matematikçi Pierre de Fermat ile 1654 yılında yazışmaya başladığı zamana denk gelir.
Pascal’ın deneyleri ve kumar üzerine yazıştıkları mektuplarında zar atıldığında çıkan sonucun sabit bir olasılığı olduğunu buldu. Bu keşif olasılık teorisinin temelini oluşturmuştur. Pascal’ın buna ilişkin yazıları ise ölümünden sonra yayınlanmıştır.
Kol Saati
Tarih belirsiz olsa da Pascal’ın kol saatinin ilkel bir biçimini icat ettiği söylenmektedir.
Matematikçi muhtemelen diğer icatlarla uğraşırken kolaylık olması açısından cep saatini bir iple bileğine bağladığı bilinmektedir.
Ölümü ve Mirası
Pascal gençliğinden beri uykusuzluk ve sindirim bozukluğu ile mücadele ediyordu. Pascal’ın yoğun çalışması da yıllar içinde zaten hassas olan sağlığına daha çok zarar verdi.
Blaise Pascal 19 Ağustos 1662’de kız kardeşi Gilberte’nin Paris’teki evinde kötü huylu mide tümöründen öldü. Tümör beynine metastaz yapmıştı. Öldüğünde sadece 39 yaşındaydı.
Pascal’ın icatları ve keşifleri geometri, fizik ve bilgisayar bilimi alanlarındaki gelişmelere katkı sağlamıştır. Zira Gottfried Wilhelm Leibniz ve Isaac Newton gibi 17. yüzyıl ileri gelenlerini etkilemiştir.
Diğer yandan atmosferik basıncın anlaşılmasına ve ağırlık cinsinden nasıl tahmin edilebileceğine yaptığı katkılardan dolayı Pascal (Pa) birimi onun adını almıştır.
1960’ların sonlarında İsviçreli bilgisayar bilimcisi Nicklaus Wirth bir bilgisayar dili icat etti ve ona Pascal’ın adını verdi. Bu Wirth’in, Pascal’ın modern bilgisayarın en eski biçimlerinden biri olan Pascaline icadını anma yöntemiydi.